Nowe pomieszczenia piwniczne, które datowane są na XVII-XVIII w. odkryto w ramach badań archeologicznych prowadzonych w piwnicach pod eremami tarasu dolnego klasztoru pokamedulskiego w Wigrach. Odkryto m.in. fragmenty naczyń oraz kafli piecowych z herbem. Dotąd o podziemnych korytarzach klasztornych i znajdujących się tam niesłychanych skarbach opowiadali mieszkańcy okolicznych wsi. Wspominał też o nich Janusz Kopciał w „Legendach, podaniach i baśniach Suwalszczyzny”.

Jak informuje Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Białymstoku w wyniku przeprowadzonych badań oczyszczono pomieszczenia piwniczne z zalegającego w nich gruzu oraz przebadano nawarstwienia kulturowe. Dzięki tym pracom pozyskano bogaty materiał ruchomy, m.in. fragmenty kafli piecowych z ornamentyką roślinną, ceramikę naczyniową oraz szkło. Szczególnie cennym jest kafel piecowy datowany najprawdopodobniej na początek XVIII w., na którym widnieje tarcza herbowa z koroną kamedulską.

– Badania archeologiczne pozwoliły na odtworzenie faz zabudowy tej części wzgórza klasztornego, śladów jego zniszczeń oraz wielokrotnych pożarów, widocznych na okopconych ścianach. W związku z odkryciem konstrukcji murowanych, w części pomiędzy tarasem górnym i dolnym założenia klasztornego, badania te będą miały swoją kontynuację – w lipcu 2023 r. zapowiedziała ówczesna Podlaska Wojewódzka Konserwator Zabytków  prof. Małgorzata Dajnowicz.

Zapewne podziemia zespołu poklasztornego skrywają jeszcze wiele tajemnic, które wciąż czekają na odkrycie.

Erem Wyspy Wigierskiej (Eremus Insulae Vigrensis) – tak został określony klasztor kamedulski nad Wigrami w przywileju wystawionym przez króla Jana Kazimierza 6 stycznia 1667 r. Fundatorzy, czyli król Jan Kazimierz i jego żona Maria Ludwika Gonzaga pragnęli, by klasztor był zamieszkały przez mnichów, którzy trwając na modlitwie, w milczeniu i ascezie, trudniąc się pracą, realizowaliby królewskie śluby lwowskie. Świeccy wstęp do świątyni i klasztoru mieli tylko w doroczne odpusty Niepokalanego Poczęcia (8 grudnia) i Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (15 sierpnia).

Kameduli na półwyspie wigierskim osiedlili się w 1668 r. W latach 1694–1745 wznieśli tu kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny. Założyli też miasto Suwałki. Zakładali również wsie i folwarki i budowali drogi na Suwalszczyźnie. Po III rozbiorze Polski władze zaborczych Prus w 1796 r. skonfiskowały dobra kamedułów, a w 1800 r. usunęły ich z Wigier. Od tej pory klasztor wigierski zaczął podupadać. Dużych zniszczeń dokonały wojska niemieckie podczas I wojny światowej. W 1915 r. po ostrzale artyleryjskim i podpaleniu przez Niemców poważnemu uszkodzeniu uległ cały zespół poklasztorny. W latach 1922–1929 odbudowano kościół, refektarz i jeden z eremów. Jesienią 1944 r. po ostrzale artylerii sowieckiej (III Frontu Białoruskiego) wszystkie istniejące tu budynki zostały zburzone i spalone. W latach 1949–1963 odbudowano kościół, plebanię, jeden erem, wieżę i domek furtiana. W 1973 r. Ministerstwo Kultury i Sztuki wydzierżawiło od Kościoła Rzymsko-Katolickiego kompleks na 50 lat, ale już w 2010 r. zwróciło go diecezji ełckiej. Od 8 do 10 czerwca 1999 r. w zespole poklasztornym nad Wigrami przebywał papież Jan Paweł II.

fot. WUOZ Białystok