Niemal dokładnie 500 lat temu, w 1517 roku,  Marcin Luter ogłosił 95 tez na temat Kościoła, co stało się początkiem okresu Reformacji. Jej zwolennicy szybko dotarli również na ziemie dawnej Rzeczypospolitej i na Suwalszczyznę. Niegdyś liczni, dziś są tylko maleńką cząstką ogółu chrześcijan. Z okazji tej, jakże znaczącej rocznicy, rozmawiamy z księdzem Dawidem Banachem, proboszczem ewangelicko-augsburskiej parafii św. Trójcy w Suwałkach.

 

Kiedy się odwiedzi kwaterę ewangelicką na suwalskim cmentarzu widać, że w przeszłości liczba ewangelików była znaczna. Dziś jednak  są oni prawie niezauważalni.

– Rzeczywiście jest nas dziś, ewangelików, zaledwie garstka. W samych Suwałkach to tylko 20 osób. W sumie nasza parafia, która obejmuje sąsiednie powiaty i gminy, to około 100 osób. Przyczyn tego jest wiele, tak się potoczyła historia. Po wojnie praktycznie cały majątek ewangelików; budynki kościelne, ziemia, ale także wszelkie ruchomości, zostały nam odebrane. Tak było przede wszystkim na ziemiach dawnych Prus, na Mazurach, ale także i na Suwalszczyźnie. Ten kościół też został nam zwrócony nie tak dawno.

Ewangeliccy duchowni i ewangelicy w ogóle jako tacy byli postrzegani w przeszłości jako zagrożenie dla polskości, stąd trudna ich sytuacja po 1945 roku. Wcześniej także nie było im łatwo, bo przecież Mazurzy-ewangelicy modlili się po polsku, więc postrzegani byli jako wrogowie niemieckości na tamtych terenach.

– Rzeczywiście tak było. Wielu ewangelickich kapłanów odprawiających nabożeństwa po polsku cierpiało prześladowania ze strony hitlerowców. Los tych księży w PRL też nie był łatwy. A przecież kiedyś definicja Mazura była taka: mieszkaniec Prus Książęcych, ewangelik mówiący po polsku.

Czyli tu definicja „Polak – Katolik” się nie sprawdza. Ale nie tylko tu. Warto przypomnieć, że na drugim krańcu Polski, na Śląsku Cieszyńskim, tamtejsi ewangelicy byli z reguły Polakami, zaś katolicy byli najczęściej Niemcami.

Historia nie szczędziła konfliktów. A jak dziś ocenia ksiądz wzajemne stosunki katolików i ewangelików?

– Mówiąc najkrócej przeszliśmy długą drogę od konfliktów do komunii, czyli wspólnoty. Mamy bardzo dobre stosunki z katolikami, naszymi sąsiadami, świetnie układa mi się współpraca z katolickimi proboszczami – księdzem Lechem Łubą i księdzem Kazimierzem Grybosiem. Bardzo wielu suwalczan, nie tylko ewangelików przecież, pomaga nam w zbiórce środków na remont organów. Przypomnę, że to najstarszy instrument w naszym regionie zbudowany przez Stanisława Dłużewskiego. Naprawdę mogę powiedzieć, że czas konfliktów mamy za sobą.

 

Dziękuję za rozmowę.

***

Pierwsi wyznawcy protestantyzmu pojawili się na terenach Suwalszczyzny zaraz po ogłoszeniu tez przez Marcina Lutra w 1517 roku. Najwięcej ich było w okolicach Wiżajn. W Suwałkach parafia ewangelicka powstała  na początku XIX wieku. Jej pierwszym proboszczem (od 1827 r.) był ks. Fryderyk Wilhelm Grabowski, a jego następcami byli m.in. ks. Juliusz Mrongowiusz (1866-1883) – pochowany na cmentarzu ewangelickim w Suwałkach, ks. Władysław Wernic (1884-1913), ks. Oskar Loppe (1913-1924), ks. Wilhelm Borkenhagen (1925-1943). Po II wojnie światowej aż do 1987 r. nie było stałego proboszcza w Suwałkach. Później byli m.in.: ks. Piotr Sitek (1987-1997) i ks. Robert Wiesław Penczek (1997– 2010).

W Suwałkach liczba ewangelików wahała się od kilkudziesięciu do kilkuset. W 1931 r. wyznanie ewangelickie deklarowało 619 osób co stanowiło 2,84 % ogółu mieszkańców.

Znani suwalczanie wyznania ewangelickiego to m.in.: społecznik Czesław Awejde – członek zarządu Resursy Obywatelskiej i suwalskiej Lutni oraz rady Towarzystwa Oszczędnościowo-Pożyczkowego; Stanisław Karol Kurcyusz – żołnierz armii Księstwa Warszawskiego, otrzymał Legię Honorową za bitwę pod Smoleńskiem, walczył w powstaniu listopadowym, był inspektorem rządowym fabryki tabaki i tytoniu w Suwałkach; Adolf Stange – zarządzał izbą skarbową w Suwałkach, był inicjatorem założenia parku na suwalskich Bakanach.

***

31 października o godz. 18.00 w suwalskim Muzeum Okręgowym przy ul. T. Kościuszki 81 zostanie otwarta wystawa „Solus Christus Sola Fide – Ewangelicy na Suwalszczyźnie. Scenariusz i opracowanie: dr Krzysztof Snarski przy współpracy księdza pastora Dawida Banacha.

Podczas wernisażu wystąpi Suwalski Chór Kameralny Viva Musica.

Źródło: www.ewangelicy.suwalki.pl