Po kilku latach historycznych badań oraz dziennikarskiej dociekliwości ze strony miłośników historii pojawiły się nowe aspekty wiedzy dotyczące niemieckiego obozu jenieckiego Sonderlager Ost – Stalag IF Sudauen, działającego podczas II Wojny Światowej w Suwałkach. Nowym akcentem stała się wystawa fotografii obozowych wykonanych przez komendanta obozu Nicolasa Knozera.

Po raz pierwszy publicznie zaprezentowane zostały zdjęcia w formie wystawy zatytułowanej „Z albumu dowódcy obozu”. Wernisaż wystawy miał miejsce w dawnym kinie Bałtyk w poniedziałek 14 lipca. Zbiory udostępniane będą do 31 lipca br. w kamienicy przy ul. Kościuszki 24.

Autorem prezentowanych fotografii był przedwojenny nadworny fotograf cesarza Austro-Węgier, który w czasie II wojny światowej pełnił funkcję komendanta wspomnianego obozu jenieckiego w Suwałkach. Po rozpoczęciu wojny i objęciu funkcji dowódcy obozu, nie porzucił on aparatu. Zamiast dworskich portretów i scen z życia elit, zaczął dokumentować codzienność obozową: życie jeńców, warunki życia, rutynę postępowania strażników, emocje i bezczas wojennej niewoli.

Jak podają organizatorzy przedsięwzięcia: „Nicolas Knozer uwiecznił życie codzienne wewnątrz obozu z wyjątkową precyzją i artystycznym wyczuciem. Zdjęcia te nie tylko dokumentują funkcjonowanie obozu, ale również ukazują niepokojącą symbiozę między rolą oprawcy a artystyczną obserwacją (…) Są szokująco autentyczne i estetycznie dopracowane, co sprawia, że ich odbiór staje się jeszcze bardziej intensywny. Z jednej strony przedstawiają rzeczywistość wojny, z drugiej – skłaniają do zadumy nad relacją między sztuką a moralnością, między obserwacją a odpowiedzialnością.”

W programie spotkania przewidziano wykład historyczny, który wygłosił dr Stefan Marcinkiewicz z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, specjalista w zakresie historii II wojny światowej i obozów jenieckich. O koncepcji wystawy, pracy nad archiwaliami i procesie twórczym opowiedział Krzysztof Dawid Kowalewski, reżyser i kurator projektu. Było wspólne oglądanie zdjęć, dyskusje oraz wymiana informacji o obozie, który znany był w wielu suwalskich rodzinach. Punktem kulminacyjnym wydarzenia był pokaz filmu dokumentalnego – „Stalag IF Sudauen”, który ukazał losy jeńców oraz funkcjonowanie obozu, stanowiąc ważne tło dla fotografii prezentowanych na wystawie.

Sala dawnego kina Bałtyk wypełniona była po brzegi. W spotkaniu udział wzięli historycy i pasjonaci dziejów miasta oraz regionu. Samorząd suwalski reprezentowali Zdzisław Przełomiec, przewodniczący Rady Miejskiej oraz Agnieszka Małka, naczelnik Wydziału Kultury i Sportu.

Wystawa zorganizowana została przez Stowarzyszenie „Nasza Suwalszczyzna”, we współpracy z Centrum Rozwoju Tradycji i Przyszłości. Projekt został współfinansowany z budżetu Miasta Suwałki.

Hitlerowski obóz jeniecki funkcjonował na północnych obrzeżach Suwałk (obecnie osiedle Północ) przez 3 lata II wojny światowej. Obóz dedykowany był głównie sowieckim jeńcom wojennym. Figurował w 1941 roku jako Oflag 68, a od 1942 do jesieni 1944 – jako Stalag IF Sudauen. Według różnych szacunków w obozie śmierć poniosło od 30 do 46 tys. jeńców. Większość ich ciał spoczywa na cmentarzu w suwalskiej Szwajcarii.

Pierwszym dokumentem obrazującym bezmiar ludzkiego cierpienia była książka autorstwa Edmunda Sobonia wydana w 2012 r. pt. „Stalag IF Sudauen piekło pod niebem suwalskim”.