Na rogu ulic Noniewicza i Waryńskiego, gdzie przed II wojną światową znajdowała się synagoga (na zdjęciu wyróżniającym), stanął kamień upamiętniający przedwojenną społeczność żydowską żyjącą w Suwałkach. Na pamiątkowej tablicy można przeczytać napis:
„Pamięci około 5 500 przedwojennych żydowskich mieszkańców Suwałk zamordowanych w czasie II wojny światowej w wyniku eksterminacyjnej polityki okupanta niemieckiego. W tym miejscu znajdowała się synagoga zdewastowana przez Niemców”. Napis ten przetłumaczono na język hebrajski i angielski. Na zlecenie Urzędu Miejskiego projekt Kamienia Pamięci wykonał suwalski twórca – architekt Bartosz Marek Żyliński, a wykonała go firma Granit Góral s.c. Cezarego Górala.
Inicjatorem upamiętnienia przedwojennych żydowskich mieszkańców Suwałk był zmarły w lipcu tego roku Adam Aptowicz z Towarzystwa Przyjaźni Izrael-Polska. 24 czerwca br. Rada Miejska w Suwałkach przyjęła uchwałę w sprawie upamiętnienia przedwojennych żydowskich mieszkańców Suwałk oraz lokalizacji Kamienia Pamięci na rogu ulic Noniewicza i Waryńskiego. Kamień Pamięci już posadowiono, a jego odsłonięcie zaplanowano na 22 stycznia przyszłego roku, w czasie obchodów Tygodnia Ekumenicznego – Tygodnia Modlitw o Jedność Chrześcijan połączonego z obchodami Dnia Judaizmu.
Dzieje społeczności żydowskiej w Suwałkach sięgają 1821 r., gdy powstała tu gmina żydowska. Zbudowano też wtedy Wielką Synagogę przy ul. Noniewicza. Synagoga w latach okupacji została przez Niemców wykorzystywana jako magazyn. Po zakończeniu wojny niszczała, a nieliczni Żydzi nie byli w stanie jej wyremontować. Decyzją ówczesnych władz została rozebrana jako ruina w 1956 r.
Według różnych źródeł Żydzi stanowili przed 1939 r. około jednej trzeciej ogółu mieszkańców Suwałk. W listopadzie 1939 r. na początku okupacji niemieckiej ta społeczności praktycznie przestała istnieć po deportacji dokonanej przez Niemców. W monografii „Suwałki- miasto nad Czarną Hańczą” tak opisano los suwalskich Żydów, którzy pozostali w mieście do 8 grudnia 1939 r.: „ Według ustaleń Waldemara Monkiewicza i Adama Dobrońskiego: „ Sterroryzowanych (Żydów) zgromadzono na placu synagogi w pomieszczeniach w pobliżu posterunku żandarmerii, a następnie popędzono na dworzec kolejowy i załadowano do nieogrzewanych wagonów kolejowych. (…) Część ludności żydowskiej z Suwałk rozstrzelano w Szczebrze. (…) Pozostałych wygnańców z Suwałk wywieziono do Białej Podlaskiej i Łukowa, a później do obozów zagłady w Bełżcu, Sobiborze i Treblince.”
Koszt budowy Kamienia Pamięci wyniósł 12.500 zł brutto i został sfinansowany przez: Urząd Miejski (3 000 zł), Towarzystwo Przyjaźni Izrael-Polska (3 000 zł), a także wyznania i związki wyznaniowe w Suwałkach: Parafię Rzymskokatolicką Najświętszego Serca Pana Jezusa (1 000 zł), Parafię Ewangelicko-Augsburską Świętej Trójcy (500 zł), Parafię Prawosławną Wszystkich Świętych (500 zł) i Zbór Kościoła Zielonoświątkowego „Chrześcijańska Społeczność” (3 300 zł) oraz Radio 5 (1 200 zł). Urząd Miejski dodatkowo poniósł koszty wykonania projektu (około 3000 zł brutto).
