Na prośbę Czytelników „DTS” przybliżamy dzieje suwalskich świątyń, również tych, których już nie ma. Pisaliśmy już o najstarszym suwalskim kościele rzymskokatolickim pw. św. Aleksandra. A tym razem przypominamy dzieje kościoła ewangelickiego pw. Świętej Trójcy, obecnie jedynej świątyni tego wyznania na Suwalszczyźnie. 31 października obchodziliśmy Święto Reformacji.

Luterańska świątynia
Suwalski kościół ewangelicko-augsburski (luterański) wybudowano w latach 1839-1841 według projektu Wacława Ritschla. Pierwsi wyznawcy protestantyzmu pojawili się na Suwalszczyźnie zaraz po ogłoszeniu tez przez Marcina Lutra. Najwięcej ich było w okolicach Wiżajn i Chmielówki. W 1838 r. do Suwałk przeniesiono parafię ewangelicką z Chmielówki i wtedy zdecydowano o budowie kościoła ewangelickiego pod wezwaniem Świętej Trójcy. 3 maja 1839 roku uroczyście rozpoczęto jego budowę. Jej zakończenie w Roczniku Augustowsko-Suwalskiego Towarzystwa Naukowego opisał Andrzej Matusiewicz: „Korespondent „Kuriera Warszawskiego” po upływie roku pisał, że kościół jest na ukończeniu, a wspomniany rząd gubernialny w raporcie za 1841 rok napisał, że „ukończono kościół ewangelicki z funduszu przez rząd przeznaczonego z pomocą ofiar dobrowolnych”. Jesienią w kościele nie było „jeszcze organów, dzwonów i ławek, jednak ks. Boerner, superintendent diecezji ewangelickiej płockiej uznał potrzebę jak najprędszego poświęcenia kościoła”. Uroczystość odbyła się 20 października 1841 roku. Kościół poświęcili księża: Grabowski, Orłowski i Lange „wobec wszystkich władz tak wojskowych jako też cywilnych i wobec licznie zgromadzonego ze wszech stron ludu (…). Organy do kościoła sprawiono dopiero w 1853 roku. Ufundowali je oficerowie I korpusu piechoty w Królestwie Polskim”.

Pierwszym proboszczem parafii ewangelickiej w Suwałkach został ks. Fryderyk Wilhelm Grabowski, a jego następcami byli m.in. ks. Juliusz Mrongowiusz (1866-1883) – pochowany na cmentarzu ewangelickim w Suwałkach, ks. Władysław Wernic (1884-1913), ks. Oskar Loppe (1913-1924) i ks. Wilhelm Borkenhagen (1925-1943).

W Suwałkach liczba ewangelików wahała się od kilkudziesięciu do – kilkuset. W 1931 r. wyznanie ewangelickie deklarowało 619 osób, co stanowiło 2,84% ogółu mieszkańców.

Trudne dzieje ewangelików
W 1941 r. niemieckie władze okupacyjne zmuszały ewangelików do podpisania volkslisty. Osoby niezgadzające się na to, były wysiedlane na terytorium Generalnego Gubernatorstwa bądź więzione. Sytuacja ewangelików nie poprawiła się po II wojnie światowej. Tak opisała ją Agata Szkopińska w artykule „Obecna nieobecność. Ewangelicy na Sejneńszczyźnie” udostępnionym w internecie przez Muzeum Historii Polski: „Po wojnie kościoły przejmowane były przez katolików z zemsty za krzywdy jakich doświadczyli Polacy ze strony Niemców. W Suwałkach zdewastowany i pozbawiony ławek kościół ewangelicki został odzyskany w roku 1952, w wyniku procesu sądowego”.

Ale dopiero w 1982 r. Suwałki ponownie stały się siedzibą parafii ewangelickiej. A stały proboszcz w Suwałkach pojawił się jeszcze później – w 1987 r. Był nim ks. Piotr Sitek (1987-1997), którego zastąpił ks. Robert Penczek (1997-2010). Obecnie proboszczem jest ks. Dawid Banach.

Zabytkowy kościół
W 1969 r. suwalski kościół ewangelicki został wpisany do rejestru zabytków. Wybudowano go w stylu klasycystycznym na planie prostokąta jako świątynię jednonawową.

Na przestrzeni dziejów nie ulegał on większym zmianom architektonicznym, jedynie w okresie międzywojennym zmieniono hełm wieży. Jako ciekawostkę można podać, że krzyż wieńczący dzwonnicę był lekko zgięty po uderzeniu pioruna w latach 30-tych XX wieku. To drobne uszkodzenie zostało naprawione w 1999 r. Wtedy też, w końcówce XX wieku odtworzono wyposażenie świątyni. W latach 1998-1999 kościół przeszedł częściowy remont. W XXI wieku remont różnych części zabytkowego kościoła ewangelickiego był dofinansowany z suwalskiego budżetu miejskiego, a w tym roku również przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

Na zdjęciu wyróżniającym widok na główną ulicę Suwałk i kościół ewangelicki w 1868 r., fot. Antoniego Sadowskiego.Źródło: Niesamowita Suwalszczyzna