Trwa jubileuszowy, brylantowy rok suwalskich bibliotekarzy. Suwalska Biblioteka Publiczna im. Marii Konopnickiej obchodzi 75-lecie działalności. W tym roku mija również 100 lat od utworzenia pierwszej w Suwałkach biblioteki i czytelni przy Polskiej Macierzy Szkolnej. Współczesna biblioteka w niewielkim stopniu przypomina tę sprzed lat. O przeszłości, ale przede wszystkim o współczesności suwalskiej Biblioteki Publicznej im. M. Konopnickiej rozmawiamy z Marią Kołodziejską, dyrektorem tej placówki.
– Co zmieniło się w suwalskiej Bibliotece w ciągu tych 75 lat?
– Tych zmian było dużo, ale jedno na pewno nie zmienia się. Jesteśmy po to, by ułatwiać suwalczanom dostęp do książek czy szerzej mówiąc do literatury, wiedzy, rozrywki i informacji. Biblioteki są bardzo ważne w społecznościach lokalnych. To jedyne obowiązkowe w mieście czy gminie instytucje kultury zagwarantowane w ustawie o samorządzie gminnym. Kiedyś jeden z naszych czytelników wychodząc z budynku biblioteki przy ul. E. Plater 33 A stwierdził, że jest to najmądrzejszy budynek w mieście. Coś w tym jest.
– Współczesna suwalska biblioteka w niewielkim stopniu przypomina tę z roku 1945.
– Przede wszystkim mamy sto razy więcej książek i piętnaście razy więcej czytelników niż w 1945 r. Największe zmiany nastąpiły w ostatnich latach. A wynika to przede wszystkim z tego, że zmienia się funkcja bibliotek w życiu współczesnych Polaków. Biblioteki stają się ośrodkami kultury i dostępu do informacji, w których poza tradycyjnym wypożyczeniem książki lub czasopisma można miło i pożytecznie spędzić czas na spotkaniu autorskim, koncercie, wystawie czy na zajęciach dla dzieci lub seniorów. W naszej bibliotece można też uzyskać dostęp do wszelkich informacji, których poszukują suwalczanie, zwłaszcza ci, którzy mają utrudniony dostęp do internetu. Ostatni czas, po wprowadzeniu ograniczeń związanych z epidemią pokazał jak jest to ważne. Oprócz konkursów i czytanek w sieci zaproponowaliśmy suwalczanom bezpłatny zdalny dostęp do książek na platformie internetowej IBUK Libra – z abonamentu wykupionego przez naszą Bibliotekę. Ale nic nie zastąpi bezpośredniego kontaktu z czytelnikami. Nasza Biblioteka jako jedna z pierwszych instytucji publicznych w Suwałkach powróciła do tradycyjnego sposobu pracy, oczywiście z zachowaniem niezbędnych warunków bezpieczeństwa. Najwyraźniej również suwalczanie zatęsknili za książkami i bibliotekarzami, bo w ciągu pierwszych dwóch dni po wznowieniu działalności, nasze placówki odwiedziło ponad tysiąc osób.
– Co proponuje suwalska Biblioteka?
– Przede wszystkim dostęp do blisko 200 tys. książek i czasopism. Od dwóch lat czytelnicy mogą korzystać z odnowionej Czytelni. Powstała też Pracownia Digitalizacji i Historii Mówionej, gdzie rejestrujemy i gromadzimy wspomnienia najstarszych mieszkańców Suwałk i Suwalszczyzny. Na stronie internetowej Biblioteki można obejrzeć i posłuchać wspomnień o tym, jak żyło się przed laty w naszym mieście i regionie. Można też odbyć wirtualną podróż w czasie do Suwałk sprzed kilkudziesięciu lat. W największej suwalskiej galerii dawnych zdjęć przypominamy, jak niegdyś wyglądały suwalskie ulice i życie suwalczan. A wszystko to na stronie Biblioteki pod adresem: http://digi.bpsuwalki.pl. Nagrane wywiady obejmują kilka ostatnich dziesięcioleci historii miasta. Zebrane opowieści są wykorzystywane w działaniach edukacyjnych, artystycznych i naukowych. W bibliotece odbywały się warsztaty edukacyjne dotyczące historii naszego miasta na bazie wspomnień o zdarzeniach i miejscach historycznych – tych suwalskich. Młodzież odczytywała znaki historii na archiwalnych zdjęciach i filmach o obecnym Placu Marii Konopnickiej. Dotąd takie wspomnienia w Suwałkach i na Suwalszczyźnie rejestrowano incydentalnie. Niestety wielu suwalczan ze swoimi ciekawymi opowieściami o życiu nie ma już wśród nas. To oni tworzyli historię naszego miasta. Staramy się uratować, to co jeszcze można i utrwalić na nośnikach cyfrowych.
– A co z najstarszymi zbiorami?
W tej pracowni digitalizowane są też zbiory biblioteczne, szczególnie te najstarsze i najcenniejsze dotyczące Suwałk i naszego regionu. Stare książki i czasopisma są często źle zachowane i trudno je udostępniać. Po przeniesieniu na nośniki cyfrowe będą łatwiej dostępne, a przede wszystkim ocalimy je przed zniszczeniem.
– Suwalska Biblioteka stawia też na kreatywność i rozwijanie jej wśród najmłodszych.
– Od pięciu lat działają najbardziej nietypowe i kreatywne oddziały suwalskiej Biblioteki, czyli Midicentrum na Osiedlu Północ oraz „Smykałka” przy ul. E. Plater 33A. Z naszego Midicentrum skorzystało już ponad 50 tys. osób. Są to przede wszystkim najmłodsi suwalczanie, którzy rozwijają tam swoją wyobraźnię i pomysłowość. Taka placówka musi stale zmieniać się, bo w nowoczesnych technologiach następują szybkie zmiany, a my chcemy by suwalskie Midicentrum i „Smykałka” oferowały dzieciom i młodzieży, to co najnowsze.
– Teraz rozwija się budownictwo mieszkaniowe w południowej części Suwałk. Czy nie brakuje tam filii bibliotecznej?
– Uważam, że potrzebna jest w tej części Suwałk filia Biblioteki Publicznej. Nie musi być budowana od podstaw, ale może uda się wykorzystać już istniejące pomieszczenia w przestrzeni publicznej. W tej chwili mamy swoje placówki na Osiedlu Północ przy ul. Klonowej, na Osiedlu Kamena przy ul. Północnej, w centrum
i w Szpitalu Wojewódzkim. Brakuje filii w południowej części miasta.
– Biblioteka to budynki i niezbędna baza, ale przede wszystkim to bibliotekarze.
– W ciągu tych 75 lat w suwalskiej Bibliotece pracowało 201osób. Byli i są to ludzie, którzy starają się pomóc suwalczanom w wybraniu książki, czy
w znalezieniu poszukiwanej informacji. Dowozimy też poszukiwane książki osobom starszym i niepełnosprawnym, dla których jest to niezwykle potrzebne. Suwalscy bibliotekarze angażują się też w kulturalne i społeczne życie miasta. Ostatnio w czasie epidemii kilkoro z nich jako wolontariusze roznosiło seniorom maseczki ochronne zakupione przez suwalski samorząd. Z kolei instruktorzy w bibliotecznym Midicentrum na drukarce 3D drukowali elementy do przyłbic ochronnych dla suwalskich medyków.
– Jakie są najbliższe biblioteczne plany?
– W tym roku chcemy wyremontować kolejną część naszego budynku przy ul. E. Plater. Oddano go do użytku już ponad 23 lata temu i w ostatnim czasie staramy się etapami go modernizować. Przed pięcioma laty przebudowaliśmy część pomieszczeń na parterze, przed dwoma laty wyremontowaliśmy czytelnię i Pracownię Historii Mówionej. Teraz przyszedł czas na wypożyczalnię i pomieszczenia na drugim piętrze. Konieczny jest remont wyeksploatowanej windy. By to zrealizować pozyskaliśmy 300 tys. zł z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a 200 tys. dołożył suwalski samorząd. Biblioteka zmienia się, staje się miejscem jeszcze bardziej przyjaznym suwalczanom. Oczywiście najlepiej byłoby zaprojektować budynek specjalnie dla potrzeb współczesnej biblioteki, to pozwoliłoby na rozwinięcie działalności naszej placówki. Ale nie wiem, czy obecnie jest to realne. Za to już dziś zapraszam wszystkich na tegoroczną Noc Bibliotek, którą zaplanowaliśmy na 27 czerwca. W tym roku będzie to nietypowa, bo wirtualna Noc Bibliotek. Szczegóły nocnego internetowego spotkania w Bibliotece podamy wkrótce.
– Dziękuję za rozmowę.
Biblioteka Publiczna im. Marii Konopnickiej w Suwałkach ma 4 placówki oraz Midicentrum. Pełni funkcję biblioteki powiatowej. Pracuje w niej 45 osób. Na koniec 2019 roku księgozbiór biblioteczny liczył 178 826 woluminów oraz 2 271 woluminów prasy oprawnej, 14 973 jednostek zbiorów specjalnych oraz 86 tytułów prasy bieżącej. W 2019 roku suwalską bibliotekę odwiedziło 111 186 osób, którzy wypożyczyli 198 254 książek, co oznacza że średnio jeden suwalczanin wypożyczył 3 książki w 2019 r.
75 lat suwalskiej Biblioteki
Suwalska Biblioteka Publiczna im. Marii Konopnickiej obchodzi brylantowy jubileusz. W tym roku minęło też sto lat od utworzenia pierwszej suwalskiej biblioteki i czytelni. Powstały one w lutym 1920 roku przy suwalskim kole Polskiej Macierzy Szkolnej. Zlikwidowali je Niemcy w maju 1940 roku.
Jak potrzebna była ta placówka najlepiej świadczy fakt, że biblioteka była pierwszą instytucją kultury, która powstała w Suwałkach po zakończeniu działań wojennych na Suwalszczyźnie w czasie II wojny światowej. Biblioteka powstała samorzutnie, w ramach lokalnej inicjatywy już na początku stycznia 1945 r., gdy trwały jeszcze walki o Warszawę. Była to jedna z pierwszych bibliotek miejskich – a tym samym pierwszych w ogóle – w ówczesnym województwie białostockim. „Dekret o bibliotekach i opiece nad zbiorami bibliotecznymi wydany 17 kwietnia 1946 r. przez Krajową Radę Narodową mógł już tylko potwierdzić istniejący w Suwałkach stan rzeczy. Miejscowa biblioteka miała wówczas ponad 2 tysiące książek i ośmiuset czytelników.
Suwalska biblioteka wielokrotnie zmieniała swoją siedzibę. Najpierw znajdowała się przy ul. T. Kościuszki, gdzieś naprzeciw domu urodzenia Marii Konopnickiej, na piętrze. Potem została przeniesiona do budynku ratusza przy ul. A. Mickiewicza 1. Od listopada 1946 r. działalność w Suwałkach rozpoczęła odrębna Powiatowa Biblioteka Publiczna, która początkowo znajdowała się w budynku przy ul. Jatkowej 42 (obecnie L. Waryńskiego), a potem przeniosła się do lokalu przy ul. T. Kościuszki 82. W drugiej połowie 1956 r. po połączeniu Miejskiej Biblioteki Publicznej z powiatową, obie znalazły swoje lokum w budynku przy ul. T. Kościuszki 82. 9 maja 1960 r. powstał Społeczny Komitet Budowy Biblioteki, który w 50. rocznicę śmierci Marii Konopnickiej doprowadził (w październiku 1960 r.) do rozpoczęcia budowy biblioteki przy ul. T. Noniewicza (wtedy ul. W. Lenina) – teraz znajduje się tam siedziba Suwalskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Budynek uroczyście oddano do użytku 25 maja 1963 r. Zgodę na nadanie suwalskiej bibliotece imienia Marii Konopnickiej wyraziło Ministerstwo Kultury i Sztuki w listopadzie 1962 r. W lipcu 1975 r. suwalska biblioteka miejska i powiatowa stała się Wojewódzką Biblioteka Publiczną. Od 1979 r. powstawały filie biblioteki na terenie Suwałk. Pierwsza w Domu Młodego Robotnika przy ul. Armii Czerwonej (obecnie Sejneńska 35). To nie koniec bibliotecznych przenosin. W 1997 r. suwalska Wojewódzka Biblioteka Publiczna przeniosła się do budynku przy ul. E. Plater 33A, który zajmuje do dziś. Po likwidacji województwa suwalskiego biblioteka ponownie stała się placówką miejską i przyjęła nazwę Biblioteka Publiczna im. M. Konopnickiej w Suwałkach.
Suwalscy bibliotekarze
Suwalscy bibliotekarze od początku mieli znaczący wpływ na suwalską kulturę. Jak wspominał Leszek Ziółek, kierownik suwalskiego Wydziału Kultury Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w latach 1960-70: „Utarło się w tamtych latach w naszym środowisku powiedzenie, że w Suwałkach trzem tygrysom przewodzi lwica. Te tygrysy to ja oraz kierownik Powiatowego Domu Kultury – Bolesław Walczuk i kierownik muzeum – Zygmunt Filipowicz. Pani Jadwiga Towarnicka (lwica oczywiście) zapraszała nas do siebie (do biblioteki, którą kierowała) na kawę i u niej rozstrzygały się wszystkie sprawy kultury w powiecie.”
Początki suwalskiej Miejskiej Biblioteki Publicznej opisała jej kierowniczka w latach 1945-48 – Irena Jarczewska: „Od 1 kwietnia1945 roku (…) biblioteka staje się samodzielną placówką, opierającą swoją egzystencję na zasadzie samowystarczalności: tzn. dochody z abonamentu (10 zł miesięcznie) muszą wystarczyć na pobory dwóch pracownic i woźnej, na różnego rodzaju świadczenia oraz materiały piśmienne i druki biblioteczne. Jedynie lokal, opał i światło ma zapewnione od Magistratu. Subsydia państwowe i samorządowe umożliwiają kompletowanie księgozbioru.”
***
Pracownicy suwalskiej biblioteki publicznej w latach 1945-2020
Anna Beata Andruczyk, Czesław Andruszkiewicz, Andrzej Asejczyk, Irena Bagińska, Krystyna Bagińska, Agnieszka Bieryło, Janina Borkowska, Marianna Borkowska, Barbara Brzezińska, Lucyna Buczek, Marek Buczyński, Waldemar Bury, Kaja Bydelska, Małgorzata Cherubin, Cecylia Chmielewska, Roman Chmielewski, Marta Chudecka, Andrzej Chuchnowski, Maciej Chuchnowski, Michał Chuchnowski, Irena Cichmińska, Regina Cichucka, Małgorzata Czerucka, Patrycja Czerniecka, Maciej Ćwikliński, Józef Ćwikliński, Irena Drowdwiłło- Batura, Józefa Drozdowska, Maria Dymper-Filipkowska, Henryk Ekstowicz, Hieronim Ferenc, Henryka Fidrych, Maria Fiertek, Jarosław Filipowicz, Lesław Filipowicz, Irena Gac, Lucyna Galicka, Jolanta Gąglewska, Maria Gobczyńska, Stanisława Golub, Stanisława Teresa Golus, Maria Gołaszewska, Hanna Górecka, Halina Górska, Irena Grądzka, Teresa Gromadzka, Anna Maria Grunwald, Teresa Grygo, Stanisława Ilińska, Alicja Jabłońska, Grażyna Jabłońska, Helena Jakubowska, Irena Jarczewska, Irena Jaremko, Sylwia Jasielon, Maria Jasińska, Eugenia Jasionowska, Barbara Jaśkiewicz, Jerzy Jastrzębski, Ewa Katarzyna Jezierska, Teresa Jędrzejewska, Anna Kapuścińska, Jadwiga Kapuścińska, Leszek Kapuściński, Anna Kaszuba, Kazimiera Kisielewska, Magdalena Kleszczewska, Mariusz Klimczyk, Stanisława Kolenkiewicz, Katarzyna Korol, Hubert Koncewicz, Andrzej Witold Kłaczkowski, Stanisława Kolenkiewicz, Maria Kołodziejska, Elżbieta Kozłowska, Teresa Kozłowska, Kazimierz Kozłowski, Tadeusz Kozłowski, Irena Krakowska-Poczobut, Edyta Krzyżanowska, Piotr Kuczek, Teresa Kuczyńska, Hanna Kujawska, Stanisław Kulikowski, Ludwika Kunce, Genowefa Kuźmin, Jadwiga Linkiewicz, Justyna Lisiewicz, Danuta Liszczyna, Bożena Litwiejko, Marianna Łozowska, Katarzyna Łukaszewicz, Grażyna Maciejewska, Agnieszka Maczułajtys, Marta Makowska, Maria Matkiewicz, Anna Marcinkiewicz, Małgorzata Masłowska, Krystyna Michniewicz, Grażyna Mikłaszewicz-Sewastianowicz, Barbara Misiewicz, Bogusława Miszkiel, Wanda Moraczyńska, Ewa Mordaszewska, Arletta Mozyrko, Janina Murawko, Marianna Musiałowicz, Katarzyna Myszukiewicz, Stanisław Namiotko, Maria Naruszewicz, Jadwiga Norejko, Jadwiga Nowacka, Cezary Oberman, Stanisława Oleksy, Józef Olszewski, Bożenna Ołdakowska, Barbara Omilian, Anna Opanowska, Helena Opanowska, Stanisława Orłowska, Krystyna Osipowicz, Maria Ostrowska, Józef Ostrowski, Wojciech Pająk, Paulina Piasecka-Cybula, Jadwiga Pietkiewicz, Zofia Pietkiewicz, Małgorzata Pigiel, Halina Pliszka, Jadwiga Pogorzelska, Olga Pogorzelska, Waldemar Polek, Agnieszka Pomian, Elżbieta Pomian, Renata Przełomska-Miszkiel, Zdzisław Przełomiec, Grażyna Prymaka, Wioletta Prymaka, Anna Puczyłowska, Celina Puczyłowska, Ewa Rak, Janina Rola, Elżbieta Romanowska, Alicja Rosłon, Monika Rudowicz, Grażyna Rutkiewicz, Alicja Sasin, Anita Sawicka, Dorota Sawicka, Cezary Sawicki, Władysław Sawicki, Leokadia Sidorek, Regina Sidorek, Maria Sieniewicz, Józef Sitko, Dorota Skłodowska, Marzena Słowikowska, Kazimierz Sobecki, Janina Sobolewska, Halina Sokólska, Kamila Sośnicka, Agnieszka Stankiewicz, Grzegorz Staszkiewicz, Stanisław Staszkiewicz, Henryk Stasiński, Aneta Wanda Suproń, Danuta Szczecina, Anna Szczerbińska, Eugenia Szczucka, Teresa Szot, Dariusz Sztelmer-Stabiński, Maria Szumańska, Krystyna Szymańska, Agnieszka Szyszko, Maria Grażyna Taraszkiewicz, Maria Taraszkiewicz, Marta Taraszkiewicz, Jadwiga Towarnicka, Mirosława Trzeciak, Elżbieta Turowicz, Barbara Ulko, Irena Ułanowicz, Maria Urbanowicz, Zofia Warakomska, Piotr Walendzewicz, Małgorzata Waszkiewicz Katarzyna Wierzbowicz, Elżbieta Wilczewska, Helena Winikajtys, Jadwiga Wiszniewska, Ewa Witkowska, Elżbieta Wojnowska, Izabela Woźnica, Alicja Wrocławska, Anna Wyszko, Irena Zabokrzycka, Teresa Zajączkowska, Janina Zdanio, Halina Zielińska, Danuta Ziniewicz, Elżbieta Złotkowska, Irena Złotnik, Iwona Zomerfeld, Elżbieta Żuk, Romualda Żuk.
