W sobotę 14 września w Muzeum  Wigier w Starym Folwarku  obyły się uroczystości związane z odsłonięciem pomnika Batalionu Harcerskiego Wigry.

Kilkadziesiąt zgromadzonych osób  powitał dyrektor WPN  Tomasz Huszcza. Następnie Dariusz Morsztyn Biegnący Wilk z Harcerskiego Ruchu Ochrony Środowiska im. św. Franciszka z Asyżu omówił historię  oraz założenia „wychowania puszczańskiego” harcerskich obozów instruktorskich nad Wigrami w latach 1926-1939. Natomiast Tomasz Miłko z Hufca Warszawa Praga Północ im. Wigierczyków  wygłosił wykład „Batalion Harcerski Wigry 1939-44”.

Od 1924 w Chorągwi Warszawskiej Harcerzy funkcjonował silny ośrodek kształcenia instruktorów, kładący nacisk na „wychowanie puszczańskie”. Kluczowym elementem kursów instruktorskich były obozy organizowane w lasach nad jeziorem Wigry. Siła oddziaływania na młodych instruktorów była tak wielka, że „Wigierczycy” tworzyli nieformalne środowisko i utrzymywali bliskie kontakty w wiele lat po zakończeniu kursu. Ta powstańcza jednostka była związana z harcerską organizacją „Wigry”, powstałą 30 października 1939 r. Utworzyło ją 5 harcmistrzów: Władysław Ludwig „Kamil”, Witold Sosnowski „Witold”, Czesław Tomasik „Czesław”, Eugeniusz Konopacki „Trzaska”, Roman Kaczorowski „Prokop”.

W momencie wybuchu Powstania batalion „Wigry” był skoncentrowany na Starym Mieście jako odwód komendanta Okręgu Warszawskiego AK. Na koncentrację dotarło ok. 300 „Wigierczyków” (m.p. w gmachu Ministerstwa Sprawiedliwości przy ul. Podwale 23). Na rozkaz dowództwa Powstania (02.08.1944) ok. 200 żołnierzy I rzutu „Wigier” wraz z innymi oddziałami odwodowymi zgrupowania „Paweł”, przeszło na Wolę z zamiarem przebicia się do Kampinosu dla uzupełnienia uzbrojenia.

Po odwołanym wyjściu z Woli, „Wigry” bronią jej do 06.08.1944, uczestnicząc w krwawych walkach (m.in. obrona ul. Długosza, cmentarza Ewangelickiego) i ponosząc duże straty w ludziach (15 poległych, 25 rannych, 20 zaginionych)

6.08.1944 następuje wycofanie na Stare Miasto i połączenie z pozostałą tam grupą II rzutu „Wigier”, powiększoną dzięki inicjatywie kpt. Pawła Leńskiego „Lech II”, o ochotników ze Starówki.

Przeformowane „Wigry” 8.08.1944 wchodzą w skład zgrupowania „Róg” zachowując charakter batalionu odwodowego. W związku z tym działania baonu miały charakter zdecentralizowany i były prowadzone w ramach innych oddziałów i odcinków. Żołnierze „Wigier” walczyli w obronie katedry św. Jana, Pałacu Mostowskich, brali udział w ataku na Dworzec Gdański, bronili Starego Miasta od strony skarpy wiślanej. Od 27 sierpnia 1944 „Wigry” wraz z IV baonem WSOP „Dzik” tworzą zgrupowanie „Trzaska”. W nocy z 30/31.08.1944 oddziały batalionu brały udział w próbie przebicia się ze Starówki do Śródmieścia. 1 i 2 września „Wigierczycy” osłaniali ewakuację Starego Miasta kanałami. Na Starym Mieście poległo 2 oficerów i około 150 żołnierzy z „Wigier”, kilkudziesięciu rannych zostało zamordowanych w szpitalach Starego Miasta przez Niemców.

Część „Wigierczyków” zdołała przejść kanałami (2-3.09.1944) do Śródmieścia, gdzie pod dowództwem rannego kpt. „Trzaski” odtworzyli oddział bojowy, którym dowodzili kolejno: kpt. Leoncjusz Wancerski „Zaremba” i por. Jan Golański „Roman”.  „Wigierczycy” do 02.10.1944 uczestniczą w walkach (w ramach zgrupowania „Bartkiewicz”): o Dworzec Pocztowy, w obronie barykady na ul. Świętokrzyskiej-Czackiego, odcinka – Mazowiecka-Świętokrzyska-pl. Napoleona, i odcinka „Radzymin” (Królewska-Marszałkowska).

Po kapitulacji Warszawskiego Korpusu Armii Krajowej 133 „Wigierczyków” z dowódcą – jako 9. kompania 36. pp Legii Akademickiej – opuściło Warszawę udając się do niewoli.

Straty baonu „Wigry”:

Powstanie Warszawskie – 160 poległych, ok. 180 zaginionych i ok. 120 rannych.

Po wykładach otwarto wystawę „Z Wigrami w tytule” z okazji   30-lecia Utworzenia Wigierskiego Parku Narodowego.  Nazwa parku pochodzi od jeziora. Akwen urzekł kamedulskich eremitów, przyciągał mieszczan suwalskich. Fascynował krajoznawców i naukowców. Został też  w sercach warszawskich harcerzy, którzy zakładali swoje obozy nad jeziorem przez wiele międzywojennych lat. Zanim powstał Wigierski Park Narodowy, a wcześniej Wigierski Park Krajobrazowy, słowo „Wigry” zostało wykorzystane do nazwania różnych przedmiotów, instytucji lub wydarzeń. Z Wigrami Suwalczanie kojarzą sobie popularny rower składany, piłkarski klub sportowy lub piwo. Nie wszyscy wiedzą, że cztery jednostki  floty handlowej nosiły lub noszą nazwę jeziora.  Także dwa polskie okręty wojenne nosiły nazwę tego akwenu,  ORP „Wigry” (w służbie 1958-1979) – okręt patrolowy,  oraz ciągle w służbie  trałowiec ORP „Wigry”  (uroczyste podniesienie Bandery Marynarki Wojennej  RP odbyło się w porcie wojennym Hel , 14 maja 1993 roku).  Warto zwiedzić tę ciekawę wystawę.

Następnie zgromadzeni przejechali do lasu w pobliżu miejscowości Cimochowizna, nad Zatokę Hańczańską, zwana też  Zatoka Harcerską.  Tu przy kamiennym pomniku Batalionu Harcerskiego Wigry ufundowanego  przez  Instytut Pamięci Narodowej,  harcerze zaciągnęli wartę honorową. Obelisk poświęcił proboszcz suwalskiej parafii  św. Wojciecha  Wiesław Śliwczyński.  Uroczystego odsłonięcia dokonali:  Tomasz Huszcza, dyrektor WPN, Jarosław Schabieński z IPN oraz Dariusz Morsztyn Biegnący Wilk. Na zakończenie uroczystości pod pomnikiem złożono kwiaty.