W czwartek 12 września w Archiwum Państwowym odbyła się ogólnopolska konferencja naukowa: Między Orłem a Pogonią. Suwalszczyzna w latach 1918 – 1920. Wystąpili znani i cenieni badacze z kraju i zagranicy.
Konferencji towarzyszyła wystawa „Powstanie Sejneńskie 1919” przygotowana przez Oddziałowe Biuro Edukacji Narodowej IPN w Białymstoku.
Zgromadzeni licznie uczestnicy, organizatorzy, naukowcy, samorządowcy, służby mundurowe, ale też suwalscy licealiści mogli wysłuchać wystąpień prelegentów, dzięki którym w inny sposób można spojrzeć na zryw powstańczy.
Dr hab. Krzysztof Buchowski z Uniwersytetu w Białymstoku, stwierdził, że do wybuchu powstania doszło na polecenie władz najwyższych formującego się państwa polskiego, a nie jak powszechnie się uważa, że powstanie sejneńskie było sprzeciwem lokalnej społeczności przeciwko litewskiemu uciskowi. O prawdziwości tej tezy świadczy skład Dowództwa Obrony Kresów Ziemi Suwalskiej, z którego m. in. komendant okręgu POW Adam Rudnicki, pchor. Leonard Zarzycki, pchor. Tadeusz Katelbach, i ppor. Wacław Zawadzki nie byli mieszkańcami regionu, a jako oficerowie wywiadu zostali wysłani na Suwalszczyznę .
A jak wyglądało Powstanie sejneńskie 1919 r. w oczach Litwinów ? Na to pytanie starał się odpowiedzieć prof. dr Valdas Rakutis z Uniwersytetu Kłajpedzkiego. Według naukowca na działanie działaczy i bojowników litewskich po I wojnie światowej największy wpływ miało litewskie odrodzenie narodowe zapoczątkowane w drugiej połowie XIX wieku. Będąc pod zaborem rosyjskim, litewskie elity zaczęły dążyć do odzyskania niepodległości przez Wielkie Księstwo Litewskie, odrzucając jednocześnie związek z Polską. Drugim czynnikiem, który wpłynął na chęć zajęcia Sejneńszczyzny i Suwalszczyzny było kryterium etniczne. Jeżeli jakiś teren zamieszkiwali Litwini, powinien on należeć do Litwy.
Ogólnopolska konferencja naukowa „ Między Orłem a Pogonią. Suwalszczyzna w latach 1918-1920 „ zorganizowana została wspólnie przez białostocki Oddział Instytutu Pamięci Narodowej oraz Archiwum Państwowe w Suwałkach i Augustowsko-Suwalskie Towarzystwo Naukowe.
Gdy w Warszawie, Krakowie, Łodzi i wielu innych miastach byłego Królestwa Polskiego oraz Galicji koniec 1918 r. oznaczał początek upragnionej wolności, mieszkańcy Suwalszczyzny nadal nie byli pewni swego losu. Pokonani w I wojnie światowej Niemcy nie od razu rozpoczęli ewakuację wojsk z okupowanych terenów. Realizując swoją politykę korzystali z możliwości podsycania antagonizmów między Polakami a Litwinami, dążącymi do przejęcia władzy na spornym terenie, którym stała się m.in. południowa część b. guberni suwalskiej. W tych okolicznościach rozwijała się tu polska działalność niepodległościowa, zarówno w formach legalnych, jak Tymczasowa Rada Obywatelska Okręgu Suwalskiego, jak i tajnych, o charakterze zbrojnym, jak Polska Organizacja Wojskowa. Decyzja mocarstw o tymczasowym podziale Suwalszczyzny między Polską a Litwę z 26 lipca 1919 r. i ostateczne opuszczenie tych ziem przez wojska niemieckie niespełna miesiąc później, nie przyniosły mieszkańcom upragnionego pokoju. 23 sierpnia rozpoczęło się powstanie, którego celem było odzyskanie dla Polski choćby zachodniej części Sejneńszczyzny, administrowanej przez władze i zajętej przez wojska litewskie. Sukces powstańców okupiony został poległymi w walce i wzrostem wrogości między tworzącymi niegdyś jedno państwo Polakami i Litwinami. Rok później na krótko sporne terytorium ponownie zajęły wojska litewskie, korzystając z trudnej sytuacji Polski w wojnie z bolszewicką Rosją. Zwycięstwa w bitwach warszawskiej i niemeńskiej ostatecznie przypieczętowały przynależność państwową południowej Suwalszczyzny do Polski.
