Suwałki i Suwalszczyzna świętują w tym roku 100. rocznicę odzyskania wolności. Kiedy w listopadzie 1918 roku, po 123 latach niewoli odradzała się niepodległa Rzeczpospolita, okupacja Suwalszczyzny przedłużyła się aż do sierpnia 1919 roku. 23 sierpnia 1919 roku wybuchło powstanie sejneńskie. To jedno z nielicznych zwycięskich polskich powstań. 24 sierpnia 1919 roku do Suwałk wkroczyli żołnierze 41. Pułku Piechoty przynosząc wolność suwalczanom. Ten dzień opisano w „Ziemi Suwalskiej” z 5 września 1919 roku.
Dnia 24 ub. miesiąca wkroczyło do Suwałk oczekiwane z tęsknotą wojsko polskie. Mimo niepogody wielotysięczne tłumy wyległy na ulice, by witać entuzjastycznie naszych chłopców. Przed triumfalną bramą zebrali się przedstawiciele duchowieństwa wszystkich wyznań, Rady Okręgowej, Rady Miejskiej, komisarze rządowi pow. Suwalskiego i Sejneńskiego oraz delegaci gmin i miejscowych instytucji
W imieniu społeczeństwa przemawiał, witając wkraczające wojsko, sędzia Antoni Naumowicz; w imieniu miasta – prezydent Adam Modliński, wręczając chleb i sól, w imieniu obywateli Żydów Benjamin Rozental. Wojsko, wśród radosnych okrzyków, zasypywane żywym kwieciem, udało się przed kościół, gdzie przed prowizorycznym ołtarzem odprawione zostały modły dziękczynne
Suwalskie kalendarium odzyskiwania wolności
16 I 1816 – Suwałki stolicą województwa augustowskiego, a od 1837 r. stolicą guberni augustowskiej w Królestwie Polskim (zabór rosyjski)
1866 – Suwałki stolicą guberni suwalskiej w zaborze rosyjskim
12 IX 1914 – Suwałki pod okupacją niemiecką
X 1914 – Rosjanie zajmują Suwałki
XI 1914 – powstaje Suwalski Komitet Obywatelski – zajmujący się pomocą materialną ludności poszkodowanej na skutek działań wojennych
15 II 1915 – Niemcy wkraczają do Suwałk
1917 – powstają w Suwałkach pierwsze komórki Polskiej Organizacji Wojskowej
XI 1918 – powstaje Tymczasowa Rada Obywatelska Okręgu Suwalskiego pod przewodnictwem Adolfa Świdy, a potem Jana Schmidta
28 XI 1918 – Walery Roman delegatem Naczelnika Państwa i polskiego rządu w Suwałkach
Tymczasowa Rada Miejska Suwałk (1918-1919)
25 I 1919 – Tymczasowa Rada Miejska w Suwałkach powołuje Adama Modlińskiego na prezydenta Suwałk
16 II 1919 – wybory do Sejmu Ustawodawczego
V 1919 – za zgodą Niemców do Suwałk wkraczają oddziały wojsk litewskich
9 VII 1919 – poseł ks. Stanisław Szczęsnowicz w polskim Sejmie domaga się podjęcia działań zmierzających do włączenia Suwałk i Suwalszczyzny do Rzeczpospolitej Polskiej
23 VII – delegacja suwalczan (W. Roman i radny Bolesław Sienkiewicz) na konferencji pokojowej w Paryżu zabiega o przynależność Suwałk
i Suwalszczyzny do Polski
26 VII 1919 – francuski marszałek Ferdynand Foch wytycza linię demarkacyjną na odcinku suwalskim pomiędzy wojskami polskimi i litewskimi, która nie uległa zmianie do chwili obecnej
7 VIII 1919 – po decyzjach międzynarodowych Litwini opuszczają Suwałki
23 VIII 1919 – wybucha powstanie sejneńskie, w którym zginęło 37 powstańców
22-23 VIII – ostatni żołnierze niemieccy opuszczają Suwałki
24 VIII 1919 – do Suwałk wkraczają oddziały 41. Suwalskiego Pułku Piechoty – Suwałki odzyskują wolność
Pogrzeb powstańców sejneńskich, Suwałki 28 sierpnia 1919 r.
12-13 IX 1919 – w Suwałkach przebywa Naczelnik Państwa Józef Piłsudski; wypowiada wtedy słowa: „Dzisiaj ziemia wasza jest wolną”
30 VII 1920 – do Suwałk wkraczają wojska litewskie po zawarciu umowy z Sowietami
31 VIII 1920 – do Suwałk wkraczają polskie oddziały wojskowe
7 X 1920 – zawarta w Suwałkach polsko-litewska umowa w sprawie zawieszenia broni i ustalenia linii demarkacyjnej
Oni walczyli o niepodległą Polskę i Suwalszczyznę
Przed 100 laty wielu suwalczan walczyło o niepodległą Polskę i Suwalszczyznę. Byli wśród nich żołnierze Polskiej Organizacji Wojskowej, powstańcy sejneńscy, legioniści, żołnierze 41. Suwalskiego Pułku Piechoty oraz członkowie Tymczasowej Rady Obywatelskiej Okręgu Suwalskiego. Ale byli również ci, którzy organizowali suwalczan do obywatelskiego działania. Twórcy i działacze m.in. Polskiej Czytelni Naukowej, Towarzystwa Oszczędnościowo-Pożyczkowego, Straży Ogniowej Ochotniczej, Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego czy piszący w języku polskim w „Tygodniku Suwalskim”. W „DwuTygodniku Suwalskim” w 2018 r. przypomnieliśmy najwybitniejszych spośród nich. W 100. rocznicę wyzwolenia Suwałk krótko przypominamy ich.
Aleksandra Piłsudska z domu Szczerbińska, 1882-1963
Działała w oddziale wywiadowczo-kurierskim I Brygady Legionów jako komendantka służby kurierskiej oraz w Polskiej Organizacji Wojskowej. Druga żona Józefa Piłsudskiego.
(więcej w nr 5/2018)
Płk Adam Koc, 1891-1969
To jeden z najbliższych współpracowników Józefa Piłsudskiego w czasie odzyskiwania niepodległości przez Polskę. Polityk, poseł, dziennikarz, a przede wszystkim żołnierz. Walczył w Legionach Polskich i był Komendantem Naczelnym Polskiej Organizacji Wojskowej.
(więcej w nr 10/2010)
Gen. Michał Mackiewicz, 1880-1946
Był niezwykle utalentowanym dowódcą wojskowym, jednym z ulubieńców Józefa Piłsudskiego. Odegrał znaczącą rolę w czasie walki o niepodległość Suwalszczyzny. Na-leżał do Związku Strzeleckiego, Polskiej Organizacji Wojskowej. Walczył w Legionach Polskich. Był twórcą 41. pułku strzelców suwalskich.
(więcej w nr 23/2018)
Gen. Henryk Minkiewicz, 1880-1940
Niezwykle uzdolniony dowódca wojskowy, który odegrał dużą rolę w czasie walk o niepodległość Polski i w wojnie polsko-sowieckiej. Walczył w Legionach Polskich. Dowódca Korpusu Ochrony Pogranicza. Był najwyższy stopniem polskim żołnierzem zamordowanym w Katyniu.
(więcej w nr 23/2018)
Teofil Noniewiczm, 1851-1928
Należał do tych, którzy kruszyli kajdany niewoli. W latach 1918-19 wszedł w skład Tymczasowej Rady Obywatelskiej Okręgu Suwalskiego i został wybrany przewodniczącym Rady Miejskiej – pierwszej w wolnej Polsce. Organizator życia społecznego w Suwałkach.
(więcej w nr 8/2018)
Aleksander Putra, 1888-1962
Zakładał Polską Organizację Wojskową i był jej pierwszym komendantem w okręgu suwalskim. Był też wiceprezesem Tymczasowej Rady Obywatelskiej Okręgu Suwalskiego. Poseł do Sejmu Ustawodawczego.
(więcej w nr 15/2018)
Walery Roman, 1877-1952
Znalazł się w składzie Tymczasowej Rady Obywatelskiej Okręgu Suwalskiego. Powierzono mu pertraktacje z władzami niemieckimi w sprawie ewakuacji wojsk i przejęcia administracji cywilnej w Suwałkach. W lipcu 1919 r. na czele delegacji suwalczan jeździł do Warszawy i Paryża w sprawie przyszłości państwowej Suwałk i Suwalszczyzny. Był pierwszym honorowym obywatelem Suwałk.
(więcej w nr 18/2018)
Ppor. Adam Rudnicki, 1897-1964
Żołnierz Polskiej Organizacji Wojskowej, działacz niepodległościowy. W styczniu 1919 roku mianowany komendantem okręgu suwalskiego POW (Dowództwa Obrony Kresów Ziemi Suwalskiej). 16 sierpnia 1919 r. kierownictwo suwalskiego okręgu POW podjęło decyzję o wybuchu powstania sejneńskiego.
Stanisław Zygmunt Staniszewski, 1864-1925
Był współzałożycielem i działaczem wielu organizacji lokalnych. Był w tym czasie powiernikiem Józefa Piłsudskiego. W pierwszym rządzie Rady Regencyjnej, kierowanym przez Jana Kucharzewskiego, został ministrem pracy i opieki społecznej.
(więcej w nr 20/2018)
Ks. Stanisław Szczęsnowicz, 1867-1944
Duchowny rzymskokatolicki. Delegat Tymczasowej Rady Obywatelskiej Okręgu Suwalskiego do rządu polskiego. Poseł na Sejm Ustawodawczy. Po jego przemowie wygłoszonej 9 lipca 1919 r. przyjęto uchwałę sejmową, która wzywała rząd polski do natychmiastowego podjęcia działań na rzecz uwolnienia Suwalszczyzny. 12 września 1919 r. witał w Suwałkach marszałka Józefa Piłsudskiego.
(więcej w nr 12/2019).
